تجزیه سنی بدهکاران

موارد مهمی که می توانند درخصوص تجزیه سنی بدهکاران ، مطرح شوند، عبارتند از :

• اندازه گیری مطالبات غیر قابل وصول
• رویکردهای روش ایجاد ذخیره برای مطالبات مشکوک الوصول
• تجزیه سنی بدهکاران
• استفاده از نرم افزارهای حرفه ای حسابداری در ارزشیابی مطالبات
• ذخیره مطالبات مشکوک الوصول از دیدگاه قانون

سپس به تشریح هریک از موارد، خواهیم پرداخت تا بیش از پیش با نکات مهم روش تجزیه سنی بدهکاران  آشنا شویم.

1. اندازه گیری مطالبات غیر قابل وصول 

در فروش‌های اعتباری ، غیر قابل وصول بودن برخی از مطا‌لبات ، امری اجتناب ناپذیر می باشد. شایان ذکر است ؛ که مطالبات غیر قابل وصول ، بعنوان زیان لحاظ می گردند. در گذشته ، یک واحد تجاری ، با استفاده از تجربه و شناخت از مشتریان ؛ می توانست درصد مطالبات معوق غیر قابل وصول خود را بدون بررسی حساب‌هایی خاص ، برآورد نماید. این روش در حقیقت می تواند‌‌یک برآورد درست و منطقی از ارزش قابل بازیافت مطالبات باشد ولی اصل تطابق را بدرستی رعایت نمی کند. بدو روش می توان حسابهای دریافتنی غیر قابل وصول را ارزیابی نمود.

الف) روش حذف مستقیم

ب) روش ایجاد ذخیره

در روش حذف مستقیم ، زمانی مطالبات غیر قابل وصول شناسایی می‌گرددکه از غیر قابل وصول بودن آنها یقین حاصل گردد. دراین حالت هزینه مطالبات غیر قابل وصول بدهکار شده وحسابهای دریافتنی به تفصیلی مشتری بستانکار می گردد.

در روش ایجاد ذخیره، از حسابهای دریافتنی غیر قابل وصول حاصل از تمامی فروش های اعتباری و یا از مطالبات معوق برآوردی صورت می گیرد.

در روش ایجاد ذخیره، مطالبات غیر قابل وصول بر اساس دو رویکرد سود و زیانی و ترازنامه ای قابل محاسبه می باشند که درادامه ، تشریح می گردند.

2. رویکردهای روش ایجاد ذخیره برای مطالبات مشکوک الوصول

• رویکرد سود‌‌ و‌ زیانی

اگر بتوان ارتباطی بین مطالبات غیر قابل وصول در یک دوره مالی با فروش های همان دوره یافت؛ می توان درصدی از فروش را بعنوان مطالبات غیر قابل وصول در نظر گرفت که بهمان درصد از میزان فروش همان دوره بوده و بعنوان هزینه مطالبات مشکوک الوصول، بدهکار و همان میزان، بعنوان ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ، بستانکار می گردد . پس از سوخت مطالبات ، ذخیره مطالبات مشکوک الوصول بدهکار و حسابهای دریافتنی مشتریان بستانکار می گردد. برای رعایت اصل تطابق ، بهترین روش ایجاد ذخیره در دوره فروش می باشد.

• رویکرد ترازنامه ای

در این رویکرد ، یک روش ، در نظر گرفتن درصدی از مطالبات معوق ، بصورت تجربی است و در واقع ، گزارش مطالبات در ترازنامه بر اساس خالص ارزش بازیافتنی است ولی روشی که بیشتر استفاده می شود ، روش تجزیه سنی بدهکاران می باشد.

3. تجزیه سنی بدهکاران

تجزیه سنی بدهکاران ، روشی است که در آن مطالبات ، زمانبندی شده و هر چه زمان سپری شده از تاریخ ایجاد حسابهای دریافتنی بیشتر باشد، نرخ بیشتری بعنوان درصد بدهکاران غیر قابل وصول درنظر گرفته می شود. در این روش ، تک تک حسابهای دریافتنی را با توجه به سن آنها طبقه بندی می نمایند. طبقات سنی بر اساس حساب های از سررسید گذشته می باشد. لازم بذکر است ، زمانی به یک حساب، وصول نشده می گویندکه تا مدت مشخصی براساس قرارداد فروش ، وصول نشده باشد. گروه سنی های ایجاد شده بر اساس میزان گذشت زمان از سررسید می باشد و درصد زیان وصول نیز بر اساس تجربه است . بدیهی است هرچقدر زمان سپری شده بیشتر باشد ، درصد زیان وصول نیز بالاتر می رود . حاصل ضرب درصد زیان وصول در مبلغ هر گروه سنی ، مقدار مطالبات غیر قابل وصول برآوردی می باشد و جمع تمامی این مطالبات غیر قابل وصول ، مبلغ کلی ذخیره مطالبات مشکوک الوصول است.

برای ثبت این مبلغ کافیست، هزینه مطالبات مشکوک الوصول به این میزان بدهکار و ذخیره مطالبات مشکوک الوصول بهمین میزان بستانکار گردد. لازم بذکر است ذخیره مطالبات مشکوک الوصول رقم کاهنده حسابهای دریافتنی بوده و حاصل خالص ارزش بازیافتنی است که در ترازنامه گزارش می گردد.

مثال) جدول تجزیه سنی بدهکاران شرکت آلفا بشرح ذیل می باشد:

4. استفاده از نرم افزارهای حرفه ای حسابداری در ارزشیابی مطالبات

برای تجزیه سنی بدهکاران ، می بایست؛ میزان مطالبات از محل هر مشتری در تاریخی مشخص معین گردد. این روش نیاز به گزارشگیری دقیق در بازه های زمانی مشخص دارد . بنابراین نرم افزارهای حسابداری حرفه ای می توانند با گزارشات دقیق از سطح معین حسابهای دریافتنی تجاری به تفکیک مشتریان و تعیین زمان ایجاد حساب دریافتنی و تعیین سررسید آن ، ما را در محاسبه و تجزیه سنی بدهکاران یاری نماید.

نرم افزار حسابداری یاس سیستم ، یکی از نرم افزارهای حرفه ای است که در این راستا بسیار کاربردی است .

5. ذخیره مطالبات مشکوک الوصول از دیدگاه قانون

پذیرش هزینه مطالبات مشکوک الوصول ، مشروط به رعایت موارد مندرج در بند 11 ماده 148 قانون مالیاتهای مستقیم می _باشد.

براساس مفاد آیین نامه اجرایی موضوع بند (11) ، ماده 148 ، هزینه مطالبات مشکوک الوصول و منظور نمودن آن درصورت رعایت شرایط ذیل از نظر سازمان امور مالیاتی ،  قابل قبول خواهد بود.

ذخیره مطالباتی که وصول آن مشکوک باشد، مشروط براینکه :

الف) مربوط به فعالیت موسسه باشد.

ب) احتمال غالب برای لاوصول ماندن آن موجود باشد.

ج) در دفاتر موسسه به حساب مخصوص منظور شده باشد تا زمانی که طلب ، وصول گردد یا لاوصول بودن آن محقق شود.

حسابهای مشکوک الوصول طبق اصل محافظه کاری و اصل تطابق هزینه و درآمد و نیز اصل افشا بررسی می گردد. بطور خلاصه ، حسابهای مشکوک الوصول بخشی از حسابها و اسناد دریافتنی است که در پایان دوره نسبت به وصول و نقد شدن آنها شک و تردید وجود دارد.

شناسایی این بخش از حسابهای دریافتنی یکی از مهم ترین گزارشات درخصوص وصول مطالبات می باشد که مورد توجه تمامی صاحبان کسب وکار می باشد.