مقدمه ای بر شرکت های مشمول حسابرسی:
حسابداری دقیق و منظم در حسابرسی، یکی از پایههای اساسی موفقیت هر کسبوکاری است. این امر به صاحبان کسبوکارها کمک میکند تا بر جریان نقدینگی خود نظارت داشته باشند، هزینهها را کنترل کنند، سودآوری خود را افزایش دهند و در نهایت برای آینده برنامهریزی کنند.
یکی از مهمترین وظایف حسابداری، تهیه گزارشهای مالی دقیق و صحیح است. این گزارشها که شامل صورت سود و زیان، و صورت جریان نقدی میشود، به ذینفعان مختلف مانند مدیران، سهامداران، و مراجع قانونی برای تصمیمگیری و ارزیابی عملکرد مالی شرکت ارائه میشود.
برای اطمینان از صحت و دقت گزارشهای مالی، بسیاری از شرکتها ملزم به انجام حسابرسی توسط حسابرسان مستقل هستند. در این مقاله، به بررسی شرکتهای مشمول حسابرسی در سال 1403 میپردازیم و اطلاعات جامعی را در مورد این موضوع ارائه میدهیم.
این مقاله بر اساس قوانین سال 1404 به روزرسانی شده است
حسابرسی چیست؟
حسابرسی فرآیندی است که طی آن یک فرد یا مؤسسه مستقل، وضعیت مالی یک شرکت را مورد بررسی دقیق قرار میدهد تا مشخص شود اطلاعات مالی ارائهشده صحیح، شفاف و منطبق با استانداردهای قانونی است یا نه. این ارزیابی به ذینفعان کمک میکند بتوانند با اطمینان بیشتری درباره وضعیت مالی شرکت تصمیمگیری کنند؛ از جمله سازمان امور مالیاتی، سهامداران، بانکها، سرمایهگذاران و حتی مدیران داخلی.
در این فرآیند، صورتهای مالی مانند ترازنامه، سود و زیان، گزارش جریان وجوه نقد و سایر اسناد مهم مالی، بهصورت فنی و بر اساس دستورالعملهای مشخص بررسی میشود. هدف اصلی این بررسی، اطمینان از عدم وجود خطای اساسی، تقلب یا تخلف در گزارشهای مالی است.
گزارش حسابرسی در پایان این فرایند صادر میشود و نقش حیاتی در جلب اعتماد مراجع رسمی و ذینفعان ایفا میکند. برای بسیاری از شرکتها، بهویژه آنهایی که به حد مشخصی از فروش یا دارایی میرسند، انجام این فرایند نهتنها مفید بلکه الزامی است.
در نهایت، میتوان گفت حسابرسی ابزاری برای ارتقای شفافیت، انضباط مالی و اعتبار سازمانی است که اگر بهدرستی انجام شود، هم از بروز جرایم مالیاتی جلوگیری میکند و هم موقعیت شرکت را در تعامل با محیط بیرونی بهبود میبخشد.
انواع مختلف حسابرسی:
- حسابرسی صورتهای مالی: این نوع حسابرسی، رایجترین نوع حسابرسی است و به بررسی صحت و دقت گزارشهای مالی اساسی شرکت مانند ترازنامه، صورت سود و زیان، و صورت جریان وجوه نقد میپردازد.
- حسابرسی داخلی: این نوع حسابرسی توسط واحد حسابرسی داخلی شرکت انجام میشود و هدف آن، ارزیابی سیستمها و کنترلهای داخلی شرکت و اطمینان از انطباق آنها با قوانین و مقررات مربوطه است.
- حسابرسی عملیاتی: این نوع حسابرسی به بررسی کارایی و اثربخشی فعالیتهای عملیاتی شرکت میپردازد.
شرکتهای مشمول حسابرسی در سال 1403:
طبق ماده 272 قانون مالیاتهای مستقیم، شرکتهای گفته شده در زیر در سال 1403 موظف به انجام حسابرسی توسط حسابرسان مستقل و ارائه گزارش حسابرسی به سازمان امور مالیاتی کشور هستند:
۱. اشخاص مشمول بر اساس نوع فعالیت
این دسته شامل نهادها و شرکتهایی است که به دلیل نوع فعالیت خود، بدون توجه به میزان درآمد یا دارایی، موظف به ارائه صورتهای مالی حسابرسیشده هستند:
-
شرکتهای سهامی عام و شرکتهای تابعه و وابسته به آنها
-
شرکتهای سرمایهگذاری (هلدینگها) و شرکتهای تابعه و وابسته به آنها
-
مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و شرکتها، سازمانها و مؤسسات تابعه و وابسته به آنها
-
شعب و دفاتر نمایندگی شرکتهای خارجی ثبتشده در ایران بر اساس قانون اجازه ثبت شعبه یا نمایندگی شرکتهای خارجی مصوب ۱۳۷۶
۲. اشخاص مشمول بر اساس حجم فعالیت
اشخاص حقیقی و حقوقی که بر اساس میزان درآمد یا دارایی خود مشمول حسابرسی میشوند، عبارتند از:
-
کلیه اشخاص حقوقی و حقیقی (از جمله شرکتهای سهامی خاص، مؤسسات غیرتجاری، شرکتها و مؤسسات تعاونی و اتحادیههای آنها، و اشخاص حقیقی مکلف به نگهداری دفاتر قانونی) که بر اساس آخرین اظهارنامه تسلیمی خود:
-
جمع کل ناخالص درآمد (فروش کالا و ارائه خدمات، اعم از عملیاتی و غیرعملیاتی) آنها بیش از ۳۰۰ میلیارد ریال باشد
-
یا جمع داراییهای آنها (جمع ستون بدهکار ترازنامه یا صورتوضعیت مالی) بیش از ۵۰۰ میلیارد ریال باشد
-
انتخاب حسابرس مستقل:
انتخاب حسابرس مستقل، یکی از وظایف مهم شرکتهای مشمول حسابرسی است. حسابرس مستقل باید واجد شرایط قانونی و دارای صلاحیت و تخصص لازم برای انجام حسابرسی باشد.
مراحل انجام حسابرسی:
مراحل انجام حسابرسی مالی فرایندی ساختیافته و دقیق است که با هدف بررسی صحت و شفافیت اطلاعات مالی شرکتها انجام میشود. این مراحل معمولاً به شرح زیر است و در شرکتهایی که از نرمافزار حسابداری شرکتی یا نرم افزار حسابداری تولیدی استفاده میکنند، با دقت و سرعت بیشتری قابل انجام است:
-
برنامهریزی حسابرسی: در این مرحله، حسابرس با بررسی اولیه اطلاعات مالی و عملیاتی شرکت، اهداف و محدوده حسابرسی را مشخص میکند. در شرکتهایی که از نرمافزار حسابداری شرکتی بهره میبرند، این اطلاعات معمولاً در قالب گزارشهای قابل اتکا و ساختیافته در دسترس حسابرس قرار میگیرد.
-
کسب شناخت از شرکت: حسابرس باید شناخت دقیقی از ماهیت فعالیت، ساختار سازمانی، فرآیندهای مالی و ریسکهای موجود کسب کند. در شرکتهای تولیدی، استفاده از نرمافزار حسابداری تولیدی کمک میکند تا گردش مواد، بهای تمامشده، و حسابهای تولید بهطور دقیق قابل بررسی باشد.
-
ارزیابی کنترلهای داخلی: در این مرحله سیستمهای کنترلی شرکت بررسی میشود تا مشخص گردد که آیا این کنترلها از بروز خطا یا تقلب جلوگیری میکنند یا خیر. در شرکتهایی که بهصورت سیستمی و با نرمافزارهای حسابداری فعالیت میکنند، کنترلهای داخلی معمولاً ساختارمندتر و قابل پیگیری هستند.
-
انجام آزمونهای حسابرسی: حسابرس با انتخاب نمونههایی از تراکنشهای مالی و بررسی اسناد مرتبط، صحت ثبتهای حسابداری را بررسی میکند. استفاده از گزارشهای دقیق تولیدشده در نرمافزار حسابداری تولیدی یا شرکتی، امکان دسترسی سریع به اطلاعات مورد نیاز را فراهم میسازد.
-
جمعبندی و ارائه گزارش: در پایان، حسابرس نتایج بررسیهای خود را تحلیل کرده و گزارشی رسمی شامل نظر نهایی (مقبول، مشروط، مردود یا عدم اظهارنظر) درباره صورتهای مالی صادر میکند. این گزارش برای ذینفعان داخلی و خارجی اهمیت بالایی دارد.
در مجموع، استفاده از ابزارهای مدرن مانند نرم افزار حسابداری شرکتی و نرمافزار حسابداری تولیدی در افزایش شفافیت، نظم و قابلیت رسیدگی حسابرسی نقش مهمی ایفا میکند و روند انجام حسابرسی را تسهیل و تسریع مینماید.
مزایای حسابرسی:
حسابرسی میتواند مزایای متعددی برای شرکتها داشته باشد، از جمله:
- افزایش شفافیت و اطمینانپذیری: حسابرسی به افزایش شفافیت و اطمینانپذیری گزارشهای مالی شرکت کمک میکند و این امر به نوبه خود میتواند به جلب اعتماد ذینفعان مختلف مانند سهامداران، اعتباردهندگان، و مشتریان منجر شود.
- کاهش ریسک: حسابرسی میتواند به شناسایی و رفع نقاط ضعف در سیستمها و کنترلهای داخلی شرکت کمک کند و این امر به نوبه خود میتواند به کاهش ریسکهای مالی و عملیاتی شرکت منجر شود.
- بهبود عملکرد: حسابرسی میتواند به مدیران شرکت در شناسایی فرصتهای بهبود و ارتقای عملکرد مالی و عملیاتی شرکت کمک کند.
- تسهیل دسترسی به منابع مالی: حسابرسی میتواند به شرکتها در تسهیل دسترسی به منابع مالی مانند وام و اعتبار کمک کند.
محدودیتهای حسابرسی که باید به آن توجه شود:
با وجود مزایای متعددی که حسابرسی برای شرکتها دارد، لازم به ذکر است که این فرآیند دارای برخی محدودیتها نیز میباشد، از جمله:
- هزینه: انجام آن توسط حسابرسان مستقل میتواند برای شرکتها هزینهبر باشد.
- زمان: انجام این فرآیند میتواند زمانبر باشد و این امر میتواند در برخی موارد بر فرآیند تصمیمگیری شرکتها تأثیر بگذارد.
- عدم تضمین صحت مطلق: این کار نمیتواند صحت مطلق گزارشهای مالی را تضمین کند، زیرا این فرآیند بر اساس نمونهگیری و استفاده از روشهای حسابرسی انجام میشود.
جمعبندی
سال ۱۴۰۴ را میتوان نقطه عطفی در ساختار نظارتی و مالیاتی کشور دانست. سیاستگذاران با هدف افزایش شفافیت مالی، جلوگیری از فرار مالیاتی و ارتقای اعتماد عمومی به نظام اقتصادی، گامهای مهمی در بازتعریف استانداردهای اطلاعاتی برداشتهاند. یکی از این اقدامات کلیدی، اعمال الزام برای بخشی از شرکتها جهت تهیه و ارائه گزارشهای دقیق و مستند از وضعیت درآمد، هزینه، دارایی و سایر شاخصهای اقتصادی خود بوده است.
شرکتهایی که بر اساس حجم فعالیت اقتصادیشان از آستانه تعیینشده عبور میکنند، در واقع وارد مرحلهای از بلوغ و توسعه میشوند که نیازمند پاسخگویی حرفهای و مستند به مراجع رسمی هستند. این فرآیند نهتنها به معنای افزایش مسئولیت نیست، بلکه فرصتی برای اثبات اعتبار، ثبات و ظرفیت واقعی یک سازمان است. در واقع، وقتی یک کسبوکار به مرحلهای میرسد که باید اطلاعات مالی خود را بهشکلی ساختاریافته، شفاف و رسمی ارائه دهد، به این معناست که در مسیر حرفهایگری قرار گرفته و میتواند در فضای رقابتی آینده با قدرت بیشتری ظاهر شود.
از سوی دیگر، چنین الزاماتی نهتنها بر سلامت مالی شرکتها تأثیر مثبت دارد، بلکه به نهادهای دولتی نیز کمک میکند تا سیاستگذاریهای مالی و اقتصادی خود را دقیقتر و عادلانهتر طراحی کنند. به عبارت دیگر، شفاف شدن جریان اطلاعات مالی نهفقط برای بخش خصوصی، بلکه برای حاکمیت نیز مزیت راهبردی ایجاد میکند. دادههای قابلاتکا به دولت این امکان را میدهد که تصمیماتی اتخاذ کند که مبتنی بر واقعیتهای اقتصادی کشور باشد، نه حدس و گمان یا دادههای ناقص.
برای تحقق این هدف، استفاده از ابزارهای دیجیتال و سیستماتیک یک الزام غیرقابل انکار است. شرکتها دیگر نمیتوانند با ثبتهای دستی، اکسلهای پراکنده یا دفاتر فیزیکی پاسخگوی سطح تحلیل مورد انتظار باشند. در این شرایط، بهرهمندی از نرم افزار حسابداری پیشرفته، بهویژه در شرکتهایی که عملیات آنها پیچیده و چندوجهی است، از یک انتخاب به یک ضرورت تبدیل شده است. ابزارهایی که علاوه بر ثبت دقیق دادهها، امکان گزارشگیری تحلیلی، تفکیک فروش، طبقهبندی داراییها و استخراج سریع صورتهای مالی را فراهم میآورند.
در شرکتهای بازرگانی یا تولیدی، که معمولاً با حجم بالایی از تراکنشهای مالی روبهرو هستند، استفاده از نرم افزار حسابداری بازرگانی حرفهای، مسیر مدیریت مالی را هموارتر و خطاهای انسانی را به حداقل میرساند. در همین راستا، اهمیت نرم افزار واسط سامانه مودیان دوچندان میشود. این نرمافزار نقش پل ارتباطی میان سیستم داخلی سازمان و زیرساخت مالیاتی کشور را ایفا میکند و تضمین میکند که اطلاعات ارسالی، از نظر ساختار، زمانبندی و محتوا دقیقاً مطابق با استانداردهای مورد انتظار باشد.
واقعیت این است که در سالهای آینده، آن دسته از شرکتهایی که نتوانند خود را با این موج تحول همراه کنند، نهتنها با مخاطرات قانونی مواجه میشوند، بلکه در فضای رقابتی نیز از سایر بازیگران بازار عقب خواهند ماند. تطبیق با این استانداردهای جدید مالی، یک انتخاب نیست، بلکه بخشی از اکوسیستم کسبوکار حرفهای آینده خواهد بود.
این الزام تازه، همچنین فرصتی است برای بازنگری در فرآیندهای درونسازمانی. از آموزش مجدد نیروهای مالی گرفته تا بهروزرسانی نرمافزارها و بازطراحی فرایندهای حسابداری. اگر این مسیر بهدرستی طی شود، نتایج آن بسیار فراتر از یک گزارش سالانه خواهد بود؛ چراکه شرکتها به مدلی از مدیریت مبتنی بر داده، شفافیت و پاسخگویی میرسند که نهتنها سود اقتصادی، بلکه اعتبار اجتماعی نیز به همراه دارد.
در یک جمعبندی نهایی میتوان گفت، الزام به ارائه گزارشهای مالی رسمی برای برخی شرکتها در سال ۱۴۰۴، صرفاً یک بند قانونی نیست، بلکه بخشی از حرکت کشور بهسمت اقتصاد مبتنی بر داده، شفافیت ساختاری و اعتمادسازی میان بخش خصوصی و حاکمیت است. شرکتهایی که این مسیر را با جدیت و مسئولیت طی کنند، بیشک در آینده اقتصادی ایران جایگاه بهتری خواهند داشت. و آنهایی که غفلت ورزند، با محدودیتهای جدی مواجه خواهند شد.
پس اگر شما صاحب یا مدیر یک کسبوکار پویا هستید، امروز بهترین زمان برای بازبینی ساختارهای مالی، ارتقاء ابزارهای نرمافزاری، آموزش منابع انسانی و تعریف یک استراتژی بلندمدت برای انطباق با قواعد حرفهای روز است. آینده، متعلق به شفافهاست.
