نحوه محاسبه بهای تمام شده کالا و مواد – قسمت اول

نحوه محاسبه بهای تمام شده کالا و مواد و سنجش ارزش آن‌ها بسیار حائز اهمیت می‌باشد.  بدیهی است که در هر شرکت و سازمانی موجودی مواد و کالا یک شاهرگ حیاتی برای یک بنگاه تجاری است؛ چرا که با محاسبه دقیق و تحلیل آن، علاوه بر مدیریت هزینه‌ها، می‌توانید برنامه‌ریزی دقیقی برای آینده سازمان خود داشته باشید. بهای تمام شده ای که در شرکت‌های تولیدی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، با هدف بدست آوردن بهای تمام شده هر واحد محصول و محاسبه دقیق میزان سودآوری تولید آنها و تعیین انحرافات هزینه‌های ناشی از تولید محصول می‌باشد.

تعریف کالا در بهای تمام شده

برای آنکه با مفهوم بهای تمام شده آشنا شویم، ابتدا لازم است بدانیم؛ تعریف کالا چیست. بر همین اساس طبق سر فصل های آموزش رایگان مالی و بند 8 استاندارد حسابداری ، موجودی کالا و  مواد به داراییهایی اطلاق می‌گردد که :

الف) برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می‌شود.

ب) بمنظور ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرآیند تولید قرار دارد.

ج) بمنظور ساخت محصول یا ارائه خدمات ، خریداری و نگهداری شده و

د) ماهیت مصرفی دارد و بطور غیر مستقیم درجهت فعالیت واحد تجاری مصرف می‌شود.

بنابراین اگر مواد و کالا دارای این چهار ویژگی نباشند، بعنوان دارایی ثابت لحاظ می‌گردند.

مزایای محاسبه بهای تمام شده کالا و مواد

براساس بند 5 این استاندارد ، روش بهای تمام شده دارای مزایای ذیل می‌باشد :

• بهای تمام شده تاریخی به صورت کاملا واقعی اندازه گیری می‌شود و این اندازه گیری بر اساس تخمین ها و ارزیابی ها نمی‌باشد.
• بهای تمام شده تاریخی در هنگام تحصیل، ارزش متعارف دارایی ها در آن تاریخ را اظهار می‌دارد.
• بهای تمام شده تاریخی قابلیت رسیدگی و یا ردیابی دارد.

البته می‌بایست به ضعف این روش نسبت به روشهای خالص ارزش فروش و روش بهای جایگزینی ، اشاره نمود ؛ در مواردی که خرید موجودی مواد و کالا در دوره مالی قبل انجام شده باشد، بعلت وجود تورم ، ارزش آن در روش بهای تمام شده نسبت به روش های دیگر ،  بسیار پایین برآورد می‌گردد.

در نرم‌افزار یکپارچه حسابداری ، امکان انتخاب ارزش‌های مختلف برای موجودی‌های ثبت شده موجود می‌باشد. بعنوان مثال ، در نرم‌افزار حسابداری یاس سیستم می‌توان از روش نرخ میانگین و یا آخرین نرخ خرید برای ارزش گذاری موجودی‌ها استفاده نمود.

بر اساس  بند 6 استاندارد حسابداری موجودی مواد و کالا، بهای تمام شده موجودی مواد و کالا باید در بر گیرنده مخارج خرید ، مخارج تبدیل و سایر مخارجی باشدکه واحد تجاری در جریان فعالیت معمول خود، برای رساندن کالا یا خدمات به مکان و شرایط فعلی آن متحمل شده است .

در این تعریف مخارج خرید شامل بهای خرید و هرگونه مخارج دیگری از قبیل حقوق و عوارض گمرکی و حمل می‌باشد که درخصوص این خرید می‌باشد. در روش دائمی‌تخفیفات تجاری از بهای خرید کسر می‌شود و نیز مخارج تبدیل شامل تمامی‌مخارجی است که مستقیما به اقلام تولید شده مربوط می‌گردد مانند عوامل تولید.

نکته :  بهای تمام شده موجودی‌ها در واحدهای خدماتی بر اساس استاندارد شماره 8 حسابداری ، اساسا دستمزد و سایر مخارج کارکنانی که مستقیما در ارائه خدمات مربوط مشارکت داشته اند و نیز سربار قابل تخصیص را در بر می‌گیرد. دستمزد و سایر مخارج مربوط به کارکنان اداری و فروش در بهای تمام شده خدمات ارائه شده منظور نمی‌شود بلکه در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی می‌گردد. نرم‌افزار حسابداری شرکت خدماتی یاس سیستم دسترسی برای محاسبات این جزییات را مقدور میکند شما می‌توانید طی تماس با کارشناسان فروش  نرم‌افزار حسابداری یاس سیستم دموی نرم‌افزار را دریافت کنید.

شما در حال مطالعه نحوه محاسبه بهای تمام شده کالا و مواد – قسمت اول در یاس سیستم هستید

روشهای ثبت موجودی کالا برای محاسبه بهای تمام شده :

روشهای ثبت موجودی کالا ، به دو روش دائمی ‌و ادواری می‌باشد.

۱ – روش ادواری ثبت  موجودی:

وقتی روش؛ ثبت ادواری است، تغییرات ریالی موجودی کالا در طول دوره در حسابداری منعکس نمی‌شود و فقط در انتهای دوره ، موجودی پایان دوره شمارش می‌شود و معادل ریالی آن در حسابداری ثبت می‌گردد. این روش معمولا در شرکت های بازرگانی که کالاهای ارزان قیمتی دارند، استفاده می‌شود. در همین راستا نرم‌افزار حسابداری شرکت بازرگانی یاس سیستم امکانات گسترده‌ایی را در اختیار شما قرار  خواهد داد.

۲- روش دائمی ثبت موجودی:

در روش دائمی؛ هر بار که موجودی کالا در انبار تغییر می‌کند (گردش کالا) ،  ممکن است بر اساس برگه رسید انبار ، برگه حواله انبار، انتقال بین انبارها و یا حواله فروش باشد، لذا می‌بایست  در سرفصلهای حسابداری نیز موجودی ریالی معادل آن تغییر کند. به عبارت دیگر، می‌بایست همواره ، موجودی ریالی انبار در حسابداری با معادل ریالی موجودی کالا در انبار منطبق باشد. روش دائمی‌معمولا در شرکت های تولیدی و بنگاه های  بازرگانی که سابقه گردش مستمر و دائمی‌از کالا را دارند، استفاده می‌شود.

ثبت سند حسابداری در روش دائمی‌:

خرید:

برگشت از خرید:

تخفیفات خرید:

ثبت فروش :

ثبت برگشت از فروش :

ثبت سند حسابداری در روش ادواری :

ثبت خرید:

برگشت از خرید:

تخفیفات خرید:

فروش :

برگشت از فروش :

یاس سیستم: نحوه محاسبه بهای تمام شده کالا و مواد – قسمت اول

نکات مهم در ثبت سند حسابداری

در روش دائمی‌ثبتی برای پایان دوره وجود ندارد. چرا که در تمام طول دوره با تغییرات مربوطه، حساب موجودی کالا نیز تغییر می‌نماید. فقط یک ثبت نهایی برای منتقل کردن حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته به حساب خلاصه سود و زیان وجود دارد.

در روش دائمی‌سرفصل حسابی برای “خريد و تخفيفات و برگشت از خريد” تعریف نمی‌شود.

در روش ادواری موجودی کالا در پایان دوره و با انبارگردانی مشخص می‌شود.

در روش ادواری سرفصل حساب “ موجودی کالا ” گردش ندارد و برای ثبت حسابداری فاکتورهای خرید کالا از حساب  “ خرید” استفاده می‌شود.

برای گرفتن گزارش سود و زیان در روش ادواری ابتدا باید موجودی کالای پایان دوره مشخص شود.

فرمول نحوه محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته،  در روش ادواری:

ارزش کالای آماده برای فروش = ارزش موجودی در ابتدای دوره + خرید موجودی طی دوره
بهای تمام شده کالای فروش رفته = ارزش کالای آماده برای فروش- ارزش موجودی در پایان دوره

روشهای مختلف ارزیابی ادواری موجودیها، به سه دسته کلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

۱- روش fifo یا اولین صادره از اولین وارده  (first in first out )

۲- روش lifo یا اولین صادره از آخرین وارده( last in first out ) (منسوخ شده است)                        

۳- روش میانگین موزون (weighted average )

لازم بذکراست ،استفاده از روش لایفو بعلت ایجاد سود کاذب ، ممنوع شده است.(درقسمت دوم این مقاله مفصل شرح داده خواهد شد).

منابع: استانداردهای حسابداری