دارایی های ثابت مشهود استاندارد حسابداری 11

دارایی های ثابت مشهود یکی از موضوعات اصلی در علم حسابداری است و از جمله موارد مهم مشمول این استاندارد حسابداری می‌توان به زمان شناخت دارایی، تعیین مبلغ دفتری، شناخت هزینه استهلاک مربوط و نحوه حسابداری سایر عوامل کاهش در مبلغ دفتری، اشاره کرد.

درحقیقت ازآنجایی‌که دارایی‌های ثابت یکی از اجزای مهم دارایی‌های یک کسب‌وکار، شرکت یا بنگاه اقتصادی هستند، به همین دلیل برای اینکه یک حسابدار بتواند از پس مدیریت و کنترل امور مربوط به دارایی های ثابت مشهود بربیاید، به دانش، تخصص و تجربه کافی در این زمینه نیاز دارد.

به‌علاوه باتوجه‌به اهمیت دارایی‌های ثابت مشهود بنگاه‌های اقتصادی و حجم بالای گردشی که دارند استاندارد حسابداری شماره 11 با عنوان دارایی های ثابت مشهود، در این جهت تبیین شده و لازم است تمامی شاغلین و فعالان حوزه حسابداری به طور اساسی به این استاندارد تسلط داشته باشند و همچنین نوشته‌ها و عملیات مربوط به دارایی های ثابت مشهود و روش‌های محاسبه استهلاک آن‌ها را دائماً مورد بررسی قرار دهند.

البته لازم به ذکر است چون دارایی‌های ثابت مشهود به دارایی‌هایی اطلاق می‌گردد که موجودیت عینی داشته و از جمله دارایی‌های عملیاتی نیز به‌حساب می‌آیند و عمر مفید آن‌ها بیش از یک سال است و از جمله مهم‌ترین این دارایی‌ها می‌توان به مواردی مانند زمین، ساختمان، تأسیسات، ماشین‌آلات و تجهیزات و ابزارآلات اشاره کرد.

ازاین‌رو آشنایی با روش‌های محاسبه استهلاک مربوط به این دارایی‌ها اهمیت پیدا می‌کند که برطبق موارد گفته شده در بالا که عمر مفید این دارایی‌ها بیش از یک سال است، به‌مرورزمان و با استفاده مکرر از این دارایی‌ها احتمال استهلاک وجود دارد. به همین دلیل برای هریک از دارایی‌های ثابت مشهود پارامتر و فاکتوری با عنوان استهلاک در نظر گرفته می‌شود.

بنابراین ما در این مقاله قصد داریم تا باتوجه‌به استاندارد حسابداری شماره 11 با عنوان استاندارد دارایی های ثابت مشهود، جنبه‌های مختلفی مربوط به این استاندارد مهم حسابداری را مورد بررسی قرار دهیم و همچنین نکات مهمی در ارتباط با این استاندارد را به شما معرفی کنیم.

استاندارد حسابداری دارایی های ثابت مشهود چیست؟

در حالت کلی و مطابق استاندارد حسابداری شماره 11 با عنوان دارایی های ثابت مشهود، منظور از دارایی‌های ثابت مشهود، دارایی‌هایی است که به طور نسبی عمر مفید طولانی‌تری دارند و در طی عملیات روزانه و روتین مؤسسات مختلفی مورداستفاده قرار می‌گیرند.

بنابراین باتوجه‌به توضیحات بالا، در اینجا به این نکته نیز اشاره کنیم که دارایی‌های ثابت هرگز به‌منظور سرمایه‌گذاری یا فروش مجدد هرگز نباید مورداستفاده قرار بگیرند و شرکت‌ها و مؤسسات فقط می‌توانند از این دارایی‌ها در جهت تولید، عرضه کالا و خدمات، اجاره به دیگران یا برای مقاصد اداری در مدت زمانی بیش از یک دوره مالی استفاده کنند.

ضمناً به دلیل موجودیت فیزیکی و عینی و همچنین عمر مفید نسبتاً طولانی، از دارایی های ثابت مشهود می‌توان در طی سال‌های متمادی در عملیات واحدهای تجاری به طور مؤثر استفاده کرد. ضمناً دارایی‌های ثابت مشهود در شرکت‌های بسیاری معرف و نشان‌دهنده اعتبار آن شرکت بوده و اگر یک شرکت تعداد زیادی دارایی‌های ثابت مشهود داشته باشد، از قدرت و کارایی بیشتری برخوردار خواهد بود.

یاس سیستم: دارایی های ثابت مشهود استاندارد حسابداری 11

دارایی های ثابت مشهود و دارایی‌های نامشهود چه تفاوتی دارند؟

در حالت کلی دارایی‌های بلندمدتی که در روال عادی و روتین عملیات یک واحد تجاری مورداستفاده قرار می‌گیرند و هرگز هدف از به‌کارگیری آن‌ها سرمایه‌گذاری یا فروش مجدد نیست، به دودسته کلی دارایی‌های مشهود و نامشهود تقسیم می‌شوند.

1. دارایی‌های ثابت مشهود

همان‌طور که در بالا به آن اشاره کردیم، به دارایی‌هایی، دارایی‌های ثابت مشهود گفته می‌شود که دارای موجودیت عینی و فیزیکی بوده و به طور معمول این دارایی‌ها در طی عملیات واحد تجاری مورداستفاده قرار می‌گیرند.

اما در برخی موارد و در ترازنامه‌ها برای اشاره به این دارایی‌ها از واژه‌های دارایی‌های مشهود بلندمدت، دارایی‌های سرمایه‌ای، دارایی‌های ثابت یا اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات استفاده می‌شود؛ بنابراین از جمله مهم‌ترین دارایی‌های ثابت مشهود می‌توان به زمین، ساختمان، انواع تأسیسات، اثاث، مبلمان، وسائط نقلیه، منصوبات اشاره کرد.

ازاین‌رو در حالت کلی می‌توان دارایی‌های ثابت مشهود را به سه دسته اصلی زیر تقسیم کرد:

1- 1- دارایی‌های مشهود استهلاک‌پذیر

در این دسته‌بندی دارایی‌هایی مانند ساختمان و ماشین‌آلات قرار می‌گیرند که به طور معمول عمر مفید و اقتصادی محدودی دارند و سرمایه‌گذاری در این نوع از دارایی‌ها از طریق فرایند استهلاک به محصولات یا خدمات تولید شده، اختصاص می‌یابد.

1- 2- دارایی‌های مشهود استهلاک ناپذیر

در این دسته‌بندی نیز دارایی‌هایی مانند زمین قرار می‌گیرد که عمر مفید و اقتصادی نامحدودی دارد و برخلاف سایر اموال و دارایی‌ها در نتیجه استفاده و به‌مرورزمان، مستهلک نمی‌شود و از بین هم نمی‌رود.

1- 3- دارایی‌های مشهود نقصان‌پذیر

و در آخرین دسته‌بندی هم دارایی‌ها مانند جنگل‌ها، معادن و سایر منابع ذخایر طبیعی قرار می‌گیرند که در اثر استخراج و بهره‌برداری تحلیل رفته و به مواد و کالاهای دیگری تبدیل می‌شوند. درواقع این‌گونه دارایی‌ها در ترازنامه در گروهی جداگانه قرار داده می‌شوند و از آن‌ها به منابع و ذخایر طبیعی یاد می‌شود.

بنابراین باتوجه‌به موارد گفته شده می‌توان گفت که دارایی‌های مشهود بلندمدت ویژگی‌های زیر را دارند:

• در روال عادی عملیات به طور مؤثر مورداستفاده قرار می‌گیرند و هرگز آن‌ها در جهت سرمایه‌گذاری یا فروش مجدد استفاده نمی‌شود.
• موجودیت عینی و فیزیکی دارند و از عمر مفید نسبتاً طولانی برخوردارند و همچنین منافع آتی هم نیز قابل‌اندازه‌گیری است.

2. دارایی‌های نامشهود

این‌گونه دارایی‌ها به طور معمول از جمله دارایی‌های غیرجاری به‌حساب می‌آیند و مانند دارایی‌های ثابت مشهود در عملیات واحد تجاری مورداستفاده قرار می‌گیرند. اما نکته جالب در مورد این دارایی‌های این است که برخلاف دارایی‌های ثابت مشهود، دارایی‌های نامشهود موجودیت عینی و فیزیکی ندارند.

به‌علاوه دارایی‌های نامشهود از جمله اموال و دارایی‌های غیرمادی هستند و برای واحد تجاری منافع آتی دارند؛ بنابراین باتوجه‌به موارد گفته شده از جمله مهم‌ترین دارایی‌های نامشهود می‌توان به حق امتیاز، حق اختراع و علائم تجاری اشاره کرد. ضمناً اصول پذیرفته شده حسابداری در ارتباط با دارایی‌های نامشهود اغلب مشابه دارایی‌های ثابت مشهود است.

هدف و دامنه کاربرد استاندارد حسابداری دارایی های ثابت مشهود

در حقیقت هدف از این استاندارد حسابداری با عنوان دارایی های ثابت مشهود مصوب تیرماه سال 1386 مجمع‌عمومی سازمان حسابرسی، تجویز نحوه حسابداری دارایی‌های ثابت مشهود است تا استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی بتوانند اطلاعات مربوط به سرمایه‌گذاری واحد تجاری در این دارایی‌ها و تغییرات آن را تشخیص بدهند.

همچنین این استاندارد باید در مورد حسابداری تمامی دارایی‌های ثابت مشهود مورداستفاده قرار بگیرد. اما موارد استثنای دیگری در ارتباط با به‌کارگیری این استاندارد در مورد آن‌ها وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• دارایی‌های زیستی مرتبط با فعالیت‌های کشاورزی ذکر شده در استاندارد حسابداری شماره 26
• حق امتیاز معادن، ذخایر مواد معدنی مانند نفت و گاز طبیعی و منابع مشابهی که احیا شونده نیست
• دارایی‌های ثابت مشهودی که طبق استاندارد حسابداری شماره 31 با عنوان دارایی‌های غیرجاری نگهداری شده برای فروش و عملیات متوقف شده، به طور مستقل یا در قالب یک مجموعه واحد، به‌عنوان نگهداری شده برای فروش طبقه‌بندی شده‌اند

البته مفاهیم و تعاریف دیگری در ارتباط با استاندارد حسابداری شماره 11 با عنوان دارایی های ثابت مشهود وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

شما در حال مطالعه دارایی‌های نامشهود در یاس سیستم هستید

• مبلغ بازیافتنی

مبلغ بازیافتنی که عبارت است از خالص ارزش فروش یا ارزش اقتصادی یک دارایی که اگر مقدار یکی از آن‌ها بیشتر از دیگری باشد، آن مورد ذکر می‌شود و در محاسبات تأثیر می‌گذارد.

• ارزش باقی‌مانده

در واقع ارزش باقی‌مانده به مبلغ برآوردی گفته می‌شود که واحد تجاری در حال حاضر می‌تواند با واگذاری دارایی و پس از کسر مخارج، برآوردی واگذاری به دست آورد، البته با این فرض که دارایی در وضعیت متصور در پایان عمر مفید خود باشد.

• ارزش منصفانه

مبلغی است که هم خریدار و هم فروشنده‌ای مطلع و مایل می‌توانند در معامله‌ای حقیقی و در شرایط عادی، یک دارایی را در ازای مبلغ مزبور با یکدیگر مبادله کنند.

شناخت استاندارد حسابداری دارایی های ثابت مشهود

6- مخارج مرتبط با یک‌قلم دارایی ثابت مشهود تنها زمانی به‌عنوان دارایی شناسایی می‌شود که:

• جریان منافع اقتصادی آتی مرتبط با دارایی به درون واحد تجاری محتمل باشد
• بهای تمام شده دارایی به‌گونه‌ای اتکاپذیر قابل‌اندازه‌گیری باشد

7- قطعات یدکی و ابزار قابل تعمیر معمولاً به‌عنوان موجودی محسوب شده و در زمان مصرف به‌عنوان هزینه شناخته می‌شود. بااین‌حال، قطعات عمده آماده جایگزینی درصورتی‌که انتظار می‌رود بیش از یک دوره مالی مورداستفاده واحد تجاری واقع شود، به‌عنوان دارایی ثابت مشهود به‌حساب می‌آیند.

همچنین هرگاه قطعات یدکی و ابزار تعمیراتی را تنها بتوان در ارتباط با یک‌قلم دارایی ثابت مشهود به کار گرفت این اقلام به‌عنوان دارایی ثابت مشهود محسوب شده و طی مدتی که از عمر مفید دارایی مربوطه تجاوز نکند، مستهلک می‌شود.

10- دارایی‌های ثابت مشهود ممکن است برای مقاصد زیست‌محیطی یا ایمنی مورداستفاده قرار گیرد. اگرچه تحصیل این دارایی‌ها، منافع اقتصادی آتی هیچ یک از اقلام مشخص دارایی‌های ثابت مشهود موجود را به طور مستقیم افزایش نمی‌دهد اما ممکن است برای تحصیل منافع اقتصادی آتی سایر دارایی‌های واحد تجاری ضروری باشد.

مفهوم مخارج بعدی در استاندارد حسابداری دارایی های ثابت مشهود

11- مخارج بعدی مرتبط با دارایی ثابت مشهود تنها زمانی به مبلغ دفتری دارایی اضافه می‌شود که مخارج انجام شده موجب بهبود وضعیت دارایی در مقایسه با استاندارد عملکرد ارزیابی شده اولیه آن گردد، به‌گونه‌ای که شواهد کافی مبنی بر وقوع جریان منافع اقتصادی ناشی از این مخارج به درون واحد تجاری وجود داشته باشد.

12- بر اساس معیارهای شناخت مندرج در بند 6، مخارج روزمره مربوط به تغییر و نگهداری دارایی های ثابت مشهود که به‌منظور حفظ دارایی در مقایسه با استاندارد عملکرد ارزیابی شده اولیه آن انجام می‌شود، معمولاً در زمان وقوع، به‌عنوان هزینه شناسایی می‌گردد.

13- اجزای عمده برخی از اقلام دارایی ثابت مشهود ممکن است مستلزم جایگزینی در فواصل منظم باشد. برای مثال، در یک کوره ذوب شیشه ممکن است پس از ساعت کارکرد معین، آجرهای نسوز مستلزم تعویض باشد یا اجزای درون یک هواپیما از قبیل صندلی‌ها ممکن است در طول عمر مفید هواپیما چندین بار نیاز به جایگزینی و تعویض داشته باشند.

14- البته در برخی موارد، ادامه کارکرد یک‌قلم دارایی ثابت مشهود ممکن است مستلزم انجام بازرسی‌هایی عمده به‌منظور رفع نواقص باشد. ازاین‌رو به‌شرط احراز معیارهای شناخت، مخارج هر بازرسی عمده در زمان انجام آن به مبلغ دفتری دارایی منظور می‌شود. ضمناً هرگونه مبلغ دفتری باقی‌مانده از بابت مخارج بازرسی قبلی از حساب‌ها حذف خواهد شد.

سخن آخر

به‌عنوان نتیجه‌گیری و سخن پایانی باتوجه‌به موارد گفته شده، ما در این مقاله سعی کردیم تا ضمن اشاره به خلاصه‌ای از نکات و موارد و تعاریف مهم در ارتباط با استاندارد حسابداری شماره 11 با عنوان دارایی های ثابت مشهود، اهمیت فراوان استفاده و به‌کارگیری از این استاندارد حسابداری را نیز به شما عزیزان نشان دهیم.

زیرا همان‌طور که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم، به دلیل اهمیت بالای دارایی‌ های ثابت در بنگاه‌های اقتصادی و حجم گردشی که این بنگاه‌ها دارند، لازم است که تمامی فعالان و شاغلان حوزه حسابداری تسلط کافی به این استاندارد داشته باشند.