یکی از اساسی‌ترین مفاهیم اولیه اصول حسابداری، فرض شخصیت حسابداری است. برای مقاصد حسابداری و گزارشگری مالی هر موسسه و یا بخش‌هایی از آن یک شخصیت جداگانه فرض شده که مستقل از شخصیت مالک یا مالکین آن می‌تواند معاملاتی انجام دهد. مدارک و صورت‌های مالی باید مبتنی بر قابل اتکاترین اطلاعات موجود باشد، به طوری که صحت و سودمندی آنها در بالاترین سطح ممکنه باشد. برای بیان مفهوم این کیفیت از واژه قابل اتکا بودن استفاده می‌شود که گاهی آن را عینیت نیز می‌گویند.
مفاهیم اولیه اصول حسابداری
حسابداری رهنمودهای مشخصی دارد. رهنمودهایی که نحوه اندازه‌گیری، پردازش و مخابره اطلاعات مالی را به حسابداران نشان می‌دهند. تماما تحت کنترل و برگرفته از اصول پذیرفته شده حسابداری می‌باشند.
اصطلاح اصول حسابداری بسیار وسیع‌تر از آن چیزی است که شما فکر می‌کنید. اصول پذیرفته شده حسابداری نه تنها شامل اصول می‌باشد، بلکه مفاهیم (مفروضات) و روش‌های مناسب دستیابی به اطلاعات حسابداری را نیز دربرمی‌گیرد. این اصول، قواعد، احکام و روش‌هایی که در طول تاریخ مورد قبول حسابداری بوده است را نیز در برمی‌گیرد.
اصول پذیرفته حسابداری بر اساس یک چارچوب مفاهیم نظری که توسط کمیته استانداردهای حسابداری مالی تدوین شده، استوار است. در این چارچوب هدف اصلی گزارشگری مالی تهیه اطلاعات مفید برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان می‌باشد. اطلاعات برای مفید بودن باید مربوط، قابل اتکا، قابل مقایسه و قابل فهم باشند. حسابداران می‌کوشند تا در تهیه اطلاعات همواره 4 خصوصیت کیفی فوق را رعایت کنند. در ادامه به توضیحی درباره این مفاهیم اولیه خواهیم پرداخت.
مفاهیم اولیه اصول حسابداری را در یاس سیستم بخوانید
فرض شخصیت جداگانه حسابداری
یکی از اساسی‌ترین مفاهیم اولیه اصول حسابداری، فرض شخصیت حسابداری است. برای مقاصد حسابداری و گزارشگری مالی هر موسسه و یا بخش‌هایی از آن یک شخصیت جداگانه فرض شده که مستقل از شخصیت مالک یا مالکین آن می‌تواند معاملاتی انجام دهد. از نقطه نظر حسابداری باید مرزهای هر واحد تجاری به وضوح مشخص باشد. فرض کنید حساب بانکی صاحب یک شرکت کسب و کار در پایان سال دارای مانده‌ای معادل 65 میلیون ریال است.
از این مبلغ فقط 60 میلیون ریال آن مربوط به فعالیت موسسه و 5 میلیون ریال مابقی مربوط به هدیه‌ای است که مدیر شرکت از بستگان خود دریافت کرده است. اگر این مدیر از فرض شخصیت حسابداری پیروی کند، باید وجه نقد ایجاد شده توسط شرکت را از وجه نقد دریافتی از بستگان خود تفکیک کند. این تفکیک باعث می‌شود موقعیت مالی شرکت بهتر آشکار شود.
فرض کنید این مدیر، فرض شخصیت حسابداری را نادیده گرفته، تمامی مبلغ 65 میلیون ریال را به عنوان وجه نقد ناشی از عملیات شرکت در نظر بگیرد. در این صورت او گمان می‌کند که تمامی وجه نقد حاصله، ناشی از فعالیت شرکت بوده و در نتیجه احتمالا اقداماتی که برای موفقیت شرکت ضروری است، به کار گرفته نمی‌شود.
مثال دیگر اینکه شرکت ژاپنی تویوتا از بخش‌های فراوانی تشکیل شده است. مدیریت شرکت تویوتا هر یک از این بخش‌ها را به عنوان یک شخصیت جداگانه حسابداری در نظر می‌گیرد. بنابراین اگر مثلا فروش بخش اتومبیل‌های سواری کلاسیک شدیدا کاهش یابد، علت این امر به راحتی قابل شناسایی و پیگیری است.
ولی اگر مبادلات فروش یکی از بخش‌ها، برای مثال بخش‌های شرکت در یک سابقه واحد نگهداری شود، مدیریت نمی‌تواند بفهمد فروش یکی از بخش‌ها، برای مثال بخش اتومبیل سواری کلاسیک، با کاهش مواجه شده است یا نه.
بنابراین مفهوم واحد جداگانه حسابداری در بخش‌های یک سازمان بزرگ و در واقع در هر واحدی که نیاز است ارزیابی به طور جداگانه صورت گیرد، کاربرد دارد. خلاصه اینکه مبادلات واحدهای تجاری مختلف نباید با یکدیگر و یا با مبادلات مالک یا مالکین آن ادغام گردند بلکه هر واحد تجاری باید به طور مجزا و منفک ارزیابی شود.
فرض شخصیت جداگانه حسابداری را در یاس سیستم بخوانید
قابل اتکا بودن (عینیت)
مدارک و صورت‌های مالی باید مبتنی بر قابل اتکاترین اطلاعات موجود باشد، به طوری که صحت و سودمندی آنها در بالاترین سطح ممکنه باشد. برای بیان مفهوم این کیفیت از واژه قابل اتکا بودن استفاده می‌شود که گاهی آن را عینیت نیز می‌گویند. اطلاعات قابل اتکا، قابل اثبات هستند و ممکن است توسط افراد حرفه‌ای تایید شده باشند.
بنابراین بهتر است تمامی سوابق حسابداری مبتنی بر مدارک عینی و اسناد مثبته باشند. در صورتی که ویژگی قابلیت اتکا، مورد توجه قرار نگیرد، صحت سوابق حسابداری قابل رسیدگی نبوده و بحث‌برانگیز خواهند بود.
فرض کنید شما قصد دارید یک فروشگاه صوتی تصویری باز کنید. برای محل آن، ساختمان کوچک خود را به این فعالیت اختصاص می‌دهید. شما معتقدید ساختمان مذکور 155.000 ریال ارزش دارد. برای تایید ارزش آن از دو ارزیاب رسمی دعوت می‌کنید که نظر خود را ارائه دهند. آن دو ارزش ساختمان ر ا 147.000 ریال ارزیابی می‌کنند.
حال از بین 155.000 ریال و 147.000 ریال کدام قابلیت اتکای بیشتری دارد؟ 147.000 ریال از قابلیت اتکا بیشتری برخوردار است؛ چرا که از طرف افراد بیرونی و مستقل ارزیابی شده و سند کارشناسی آنها به عنوان مدرک عینی قابل استناد می‌باشند. بنابراین واحد تجاری باید 147.000 ریال را به عنوان بهای تمام شده ساختمان ثبت کند.
اصل بهای تمام شده
براساس اصل بهای تمام شده، دارایی‌ها و خدمات خریداری شده باید به بهای تمام شده واقعی خود (که بعضی اوقات آن را بهای تمام شده تاریخی نیز می‌گویند) ثبت شوند، حتی اگر خریدار معتقد باشد در معادله سود کرده و مبلغ دارایی بیش از مبلغ پرداختی ارزش دارد. به هر حال مبلغ پرداختی در مبادله ملاک قرار می‌گیرد و بهای تمام شده معادل ارزش نقدی هر مبادله می‌باشد.
فرض کنید شما برای فروشگاه صوت و تصویری خود را از یک موسسه که در حال انحلال است اثاثیه خریداری می‌کنید و باز فرض کنید ارزش واقعی این اثاثیه 3.000 ریال است ولی شما در این معامله آن را نقدا به مبلغ 2.000 ریال خریداری کرده‌اید. براساس اصل بهای تمام شده این اثاثیه به مبلغ 2.000 ریال در دفاتر ثبت می‌شود.
همچنین، براساس اصل بهای تمام شده مادامی که یک دارایی در واحد تجاری نگهداری می‌شود باید بهای تمام شده آن نیز در حساب‌های آن واحد باقی بماند. چرا؟ به این دلیل که بهای تمام شده دارایی یک اندازه‌گیری قابل اتکا است. فرض کنید ارزش اثاثیه‌ای که خریداری کرده بودید پس از 6 ماه افزایش یافته و شما می‌توانید آن را به مبلغ 3.500 ریال بفروشید.
از نظر حسابداری ارزش این اثاثیه چقدر است: بهای تمام شده واقعی آن یعنی 2.000 ریال و یا ارزش جاری بازار آن یعنی 3.500 ریال؟ براساس اصل بهای تمام شده، ارزش حسابداری اثاثیه معادل ارزش زمان خرید آن یعنی 2.000 ریال است.
فرض تداوم فعالیت
دلیل دیگر برای اندازه‌گیری دارایی‌ها به بهای تمام شده تاریخی، مفهوم تداوم فعالیت می‌باشد. در این مفهوم، فرض بر این است که واحد تجاری برای مدت زمان مدیدی در آینده به فعالیت خود ادامه خواهد داد. هدف از تحصیل اغلب دارایی‌ها نظیر ملزومات، زمین، ساختمان و اثاثه که به آنها منابع اقتصادی هم می‌گویند، استفاده از آنها می‌باشد و به هیچ عنوان فروش آنها مدنظر نیست.
در تداوم فعالیت، حسابداران فرض می‌کنند واحد تجاری برای مدت کافی به فعالیت خود ادامه خواهد داد و دارایی‌های موجود برای رسیدن به اهداف موردنظر مصرف خواهند شد. ارزش بازار یک دارایی، قیمتی که می‌توان دارایی را به آن قیمت فروخت، ممکن است در طول عمر دارایی تغییر کند.
بنابراین، ارزش جاری بازار به علت نوسانات سطح قیمت‌ها در تصمیم‌گیری مناسب نبوده و بهای تمام شده تاریخی در اندازه‌گیری و گزارشگری یک دارایی نسبت به ارزش بازار از قابلیت اتکای بیشتری برخوردار می‌باشد.
برای درک بیشتر مفهوم تدام فعالیت تصور کنید موسسه‌ای در روال غیرعادی برای انجام یک قرارداد دو ساله تشکیل شده و اکنون پس از گذشت این مدت و انجام کار به جای فرض تداوم فعالیت قصد انحلال دارد و می‌خواهد تمام دارایی‌های خود را به فروش رساند. در این صورت گزارش ارزش جاری بازار روش مناسبی برای اندازه‌گیری دارایی‌ها خواهد بود.
باتوجه به اینکه در روال عادی فعالیت، غالبا فرض تداوم فعالیت مورد توجه می‌باشد، لذا در سوابق حسابداری، دارایی‌ها به بهای تمام شده تاریخی انعکاس می‌یابند.
اصل بهای تمام شده را در یاس سیستم بخوانید
فرض ثبات واحد پولی (واحد اندازه‌گیری)
درباره خرید یک عدد نان و یا اجاره ماهانه محلی برای سکونت، ما همیشه در قالب ارزش پولی (ریالی) آن فکر می‌کنیم. در ایران، حسابداران مبادلات را به ریال ثبت می‌کنند؛ چرا که وسیله مبادله، ریال می‌باشد. مبادلات در انگلستان، به پوند استرلینگ، در ژاپن به ین و در ایالات متحده آمریکا به دلار ثبت می‌شوند.
برخلاف ارزش یک لیتر، یک متر و یا یک هکتار، ارزش ریال و یا هر ارز دیگر دائما در نوسان است. افزایش در قیمت‌ها را اصطلاحا تورم می‌گویند. در زمان تورم سی هزار ریال، شیر کمتر، خمیر دندان کمتر و کلا از هر کالایی مقادیر کمتری نسبت به گذشته می‌توان خریداری نمود. زمانی که قیمت‌ها ثابت است یعنی زمانی که تورم بسیار کم و نامحسوس است، قدرت خرید ریال ثابت می‌ماند.
حسابداران فرض می‌کنند قدرت خرید ریال، همواره ثابت می‌ماند. فرض ثبات واحد پولی، بر مبنای نادیده گرفتن تاثیرات تورم استوار شده است. این فرض به حسابداران اجازه می‌دهد، محاسبات خود را با تصور اینکه قدرت خرید پول ثابت است انجام دهند. در کشورهایی مثل ایران که نرخ تورم بسیار بالاست، حسابداران ناگزیر هستند مقادیر پولی گذشته را براساس قواعد و استانداردهای حسابداری با قدرت خرید جاری پول اندازه‌گیری کنند.
جمع‌بندی
باتوجه به توضیحات بالا، مفاهیم اولیه اصول حسابداری دارای چند فرضی است که دانستن آنها اولین قدم برای کسب دانش حسابداری است و علاوه بر نکات بالا در استفاده از نرم افزار حسابداری بسیار مهم هست. بنابراین اگر به عنوان یک حسابدار این مفاهیم اولیه را فراموش کردید، پیشنهاد می‌کنیم حتما مروری بر آنها داشته باشید.
منبع : کتاب اصول حسابداری دکتر نوروش و hubspot.com
رویدادهای آموزشی
اپلیکیشن آکادمی مالی یاس
آزمون حسابدار توانمند
مقالات آموزشی
مشاوره رایگان خرید
شریک تجاری ما باشید
تماس با ما
درباره ما
نرم افزار حسابداری تولیدی
نرم افزار حسابداری بازرگانی
نرم افزار حسابداری خدماتی
نرم افزار حسابداری پیمانکاری
نرم افزار حسابداری توزیع و پخش
سیستم حسابداری
سیستم انبارداری (تولیدی – بازرگانی)
سیستم حقوق و دستمزد
سیستم اموال و دارایی ثابت
سیستم فروش و مشتریان
سیستم صندوق (دریافت و پرداخت)
سیستم صنعتی (قیمت تمام شده)
سیستم بودجه
نرم افزار فروشگاهی زنجیره ای
نرم افزار فروشگاهی ساده
پشتیبانی
باشگاه مشتریان
آموزش رایگان یاس