تفاوت حسابداری و حسابرسی

تفاوت حسابداری و حسابرسی هنگامی اهمیت آن مشخص می‌شود که کنترل حساب‌ها، ثبت و نگهداری میزان سود و زیان فعالیت‌های اقتصادی منجر به تصمیم‌گیری‌های موفق‌تر شود. به‌طورکلی در دنیای امروز که از نظر اقتصادی و بازرگانی پیشرفت چشمگیری داشته است، افراد و شرکت‌هایی می‌توانند موفق باشند که روابط تجاری خود را با استفاده از سیستم‌های حسابداری مدیریت می‌کنند.

همچنین با دسترسی به اطلاعات مالی از اشتباهات رایج جلوگیری می‌کنند و زمینه‌های موفقیت تجاری را برای خود فراهم خواهند کرد. در حقیقت بخش امور مالی در همه سازمان‌ها و شرکت‌ها نقش اساسی را دارد و کوچک‌ترین اشتباهات در امور مالی می‌تواند یکی از علل ورشکستگی شرکت ها  باشد؛ بنابراین دارابودن سیستم حسابداری و حسابرسی در هر شرکت و سازمانی از اهمیت زیادی برخوردار است.

به‌همین دلیل بهتر است در رابطه با تفاوت حسابداری و حسابرسی مواردی را عنوان کنیم. قبل از بررسی تفاوت‌ها، مفاهیم حسابداری و حسابرسی را به‌صورت مجزا عنوان می‌کنیم تا درباره هریک از این مفاهیم اطلاعات کافی داشته باشید.

مفهوم حسابداری چیست؟

حسابداری(اعم از حسابداری شرکتی و فروشگاهی) در تمام سازمان‌ها به‌صورت روزانه انجام می‌شود و افرادی که به‌عنوان حسابدار در یک شرکت مشغول به کار هستند صورت‌های مالی آن سازمان را بررسی کرده و به‌شکل روتین آن‌ها را ثبت می‌کنند. سوابق مالی هر سازمانی مرتب به‌روز‌رسانی می‌شود. این سوابق مربوط به فعالیت‌های اقتصادی مانند معاملات، خریدوفروش و یا سایر صورت‌های مالی هستند. حسابداری شاخه‌های مختلفی دارد که عبارت‌اند از:

• حسابداری مالی
• حسابداری هزینه
• حسابداری مدیریت

حسابداری شاخه‌های متنوع دیگری هم دارد. درواقع علم حسابداری طبق رقم‌ها و عددهای مخصوصی سنجیده می‌شود. با توجه به این‌که از علم حسابداری به‌عنوان زبان تخصصی هر تجارت نام برده می‌شود، می‌توان گفت تمام فرایندهایی که منجر به تجزیه‌وتحلیل سوابق تجاری، معاملات مالی، طبقه‌بندی و جمع‌بندی سوابق مالی، گردآوری صورت‌حساب‌ها و تمام اسناد مالی یک سازمان یا نهاد شده، جزء تعریف مفهوم حسابداری هستند.

امور مربوط به حسابداری در سازمان‌ها توسط حسابداران انجام می‌شود. این افراد بایستی درآمد ورودی، پرداختی‌های خروجی و همچنین معاملات روزانه مالی آن نهاد یا سازمان را ثبت و بررسی کنند. معمولاً وظایف حسابداران با توجه به این‌که در کدام یک از شاخه‌های حسابداری فعالیت می‌کنند، متفاوت است. در ادامه به برخی از وظایف حسابداران اشاره می‌کنیم.

• تعیین حقوق و دستمزد کارکنان و کسر مالیات از پرداختی‌ها
• انجام امور مالی و پرداخت فروشندگان و فروش
• انجام امور مربوط به پرداخته‌های الکترونیکی
• صدور چک و پول نقد
• تهیه اظهارنامه‌ مالی در پایان سال

مفهوم حسابرسی چیست؟

برای توضیح مفهوم حسابداری گفتیم که صورت‌های مالی در شرکت‌های مختلف به‌صورت روزانه ثبت و نگهداری می‌شوند. در مفهوم حسابرسی صورت‌های مالی که در شرکت نگهداری می‌شود، به‌صورت سه‌ماهه یا سالانه بررسی می‌شوند و صحت آن‌ها تأیید خواهد شد. در حقیقت از طریق حسابرسی مشخص می‌شود که آیا گزارش‌ها و صورت‌های مالی که توسط حسابداران ارائه شده‌اند، قانونی هستند و صحت دارند یا خیر.

به‌طورکلی حسابرسی انجام اموری مانند بازرسی قانونی صورت‌های مالی هر شرکت، حسابرسی سوابق مالی و دادن رأی برای تأیید یا رد واقعی بودن سوابق مالی یک شرکت است. افرادی که به‌عنوان حسابرس فعالیت می‌کنند، برخلاف حسابداران که از کارمندان همان شرکت هستند، باید از یک مؤسسه یا سازمان خارجی برای حسابرسی شرکت‌ها بیایند و امور مربوط به آن‌ها را انجام دهند.

معمولاً این افراد از طرف سهام‌داران برای کار حسابرسی انتخاب می‌شوند. حسابرسی شامل دو بخش داخلی و خارجی است. همین‌طور می‌توان گفت حسابرسی داخلی اغلب توسط کارمندان همان سازمان انجام می‌شود؛ اما حسابرسی خارجی از طریق سهام‌داران به عهده گرفته خواهد شد. در حقیقت می‌توان گفت وظیفه اصلی یک حسابرس بررسی و تأیید کار حسابدار است که به‌‍صورت سالانه و یا سه ماه یک‌بار انجام می‌شود.

نقاط مشترک حسابداری و حسابرسی

درست است که مفاهیم حسابداری و حسابرسی با یکدیگر فرق دارند؛ اما می‌توان گفت که هر دوی این روش‌ها مبتنی بر شناخت کامل اصول حسابداری هستند و افرادی که به‌عنوان حسابدار یا حسابرس فعالیت می‌کنند باید بتوانند اسناد و سوابق مالی یک شرکت را تجزیه‌وتحلیل و نگهداری کنند. در حقیقت این دو رشته و افرادی که در این دو زمینه فعالیت می‌کنند باید وضعیت مالی واقعی هر شرکت را به‌صورت منصفانه منعکس کنند.

تفاوت حسابداری و حسابرسی شامل چه مواردی می‌شود؟

حسابداری و حسابرسی در حقیقت مکمل یکدیگر هستند، اما از ابزار و روش‌های مختلفی برای انجام آن‌ها استفاده می‌شود. همان‌طور که در بخش‌های پیش اشاره کردیم، داده‌های آماری و سوابق مالی که توسط حسابداران آماده می‌شوند، به‌عنوان موضوع بررسی و تحقیق حسابرس‌ها به کار برده می‌شود.

در حسابرسی از اطلاعات مالی که توسط حسابداران گردآوری شده استفاده می‌شود و آن‌ها را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. در حقیقت کار حسابرس زمانی شروع می‌شود که کار یک حسابدار به پایان برسد. وظیفه اصلی حسابرس این است که تعیین کند آیا تصویر ارائه شده از امور مالی و حساب‌های یک شرکت صحت دارند یا خیر؟ تفاوت حسابداری و حسابرسی از نظر زمان انجام پروژه، تعریف مفهوم کلمه، روش‌های انجام و غیره دارای تفاوت‌هایی هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• حسابداری بر ثبت معاملات و پروژه‌های مالی فعلی یک شرکت تمرکز دارد؛ اما حسابرسی بیشتر بر صورت‌ها و فعالیت‌های مالی گذشته تمرکز می‌کند.
• حسابداری بسیار پیچیده است و باید جزءبه‌جزء معاملات مالی، بیانیه‌ها و حتی سوابق تجاری ثبت و ضبط شود؛ اما در حسابرسی از این صورت‌ها و معاملات به‌عنوان نمونه استفاده می‌کنند و آن‌ها را بررسی می‌کنند.
• در حسابداری فعالیت‌های مالی، بیانیه‌ها و سوابقی که دارای پیامد مالی هستند، پوشش داده می‌شود؛ اما در حسابرسی معمولاً سوابق نهایی پوشش داده خواهد شد.
• حسابداری به‌صورت روزانه انجام می‌شود و معاملات آن شرکت روزانه ثبت خواهد شد، اما حسابرسی به‌صورت دوره‌ای و تنها بعد از آماده‌شدن حساب‌های نهایی مالی به‌صورت سالانه یا چند ماه یک‌بار انجام می‌گیرد.
• برای حسابداری باید تمام جزئیات صورت‌های مالی بررسی و تأیید شوند؛ اما در حسابرسی برخی از این صورت‌ها و سوابق به‌عنوان نمونه انتخاب و بررسی می‌شوند.
• هدف از حسابداری این است که وضعیت مالی یک شرکت سنجیده شود و عملکرد آن بررسی گردد که آیا سودآوری داشته یا نه اما هدف از حسابرسی صحت و تأیید گزارش‌ها و صورت‌های مالی خواهد بود.

خلاصه تفاوت حسابداری و حسابرسی

1. کار حسابداری براساس استانداردهای حسابداری سنجیده می‌شود و در برخی موارد به حسابداران اختیاراتی نیز داده خواهد شد، اما حسابرسی تنها با استانداردهای حسابرسی اداره شده و از لحاظ اعطای اختیار انعطاف‌پذیری چندانی ندارد.
2. کار حسابداری در شرکت‌ها توسط حسابدار انجام می‌شود که معمولاً جزء کارمندان داخلی یک شرکت هستند و توسط مدیران مجموعه منصوب می‌شوند. حسابرسی باید از طریق افرادی که واجد شرایط حسابرسی هستند، انجام شود. این افراد برخی اوقات از داخل شرکت هستند و گاهی اوقات نیز توسط اشخاص خارجی، سهام‌داران و یا آژانس‌های مستقل انجام می‌شود که از طریق سهام‌داران یک سازمان یا شرکت منصوب می‌شوند. این افراد باید واجد شرایط حسابرسی باشند و صلاحیت‌های خاصی را برای انجام این امور داشته باشند. درصورتی‌که داشتن صلاحیت‌های خاص برای انجام امور حسابداری اجباری نیست.
3. حقوق و دستمزد حسابدار همان حقوقی است که از شرکت می‌گیرد؛ اما یک حسابرس هزینه‌های مربوط به حسابرسی را به‌صورت جداگانه دریافت می‌کند. به‌طورکلی حق‌الزحمه و حقوق یک حسابدار ثابت است و توسط مدیریت شرکت محاسبه می‌شود؛ اما حقوق حسابرس از طریق سهام‌داران آن شرکت یا آژانس‌های مستقل تعیین می‌گردد.
4. محدوده فعالیت یک حسابدار توسط مدیر شرکت یا سازمان تعیین می‌شود؛ اما محدوده فعالیت یک حسابرس براساس قوانین و مقررات تعیین شده حسابرسی در نظر گرفته خواهد شد.
5. در حسابداری صورت‌های مالی، ترازنامه‌ها و غیره توسط حسابدار آماده و ارائه می‌شود؛ اما در حسابرسی این گزارش‌های حسابرسی هستند که تهیه و ارائه می‌شوند. این گزارش‌ها در حسابداری به مدیریت سازمان تحویل داده می‌شوند؛ اما گزارش‌های مربوط به حسابرسی باید به سهام‌داران تحویل داده شود.
6. حسابداران یک شرکت می‌توانند به‌‎منظور بهبود بخشیدن به فعالیت‌های حسابداری پیشنهادهایی را به مدیریت سازمان ارائه کنند؛ اما افرادی که وظیفه حسابرسی را به عهده دارند معمولاً چنین پیشنهاداتی را ارائه نمی‌کنند مگر با رعایت شرایط خاص.
7. وظیفه اصلی یک حسابدار پس از تهیه حساب‌ها انجام می‌شود و دیگر مسئولیتی در قبال شرکت ندارد؛ اما یک حسابرس پس از این‌که گزارش‌های خود را تهیه و ارائه کرد، همچنان در برابر آن‌ها مسئولیت دارد و باید پاسخگو باشد.
8. ازآنجایی‌که یک حسابدار تنها مسئولیت تهیه گزارش‌ها را به عهده دارد، در جلسه‌های مربوط به سهام‌داران شرکت ندارد؛ اما حسابرسان گاهی اوقات باید در جلسه سهام‌داران شرکت نمایند و نتیجه بررسی‌ها را به آن‌ها ارائه کنند.
9. عزل و نصب یک حسابدار توسط مدیریت مجموعه انجام می‌شود؛ اما یک حسابرس تنها توسط سهام‌داران استخدام و حذف می‌گردد. معمولاً افرادی که به‌عنوان حسابدار مشغول به‌کار می‌شوند، به‌علت تخلف تحت تعقیب قرار نمی‌گیرند، اما حسابرسان ممکن است به دلایل مختلفی توسط قانون تحت تعقیب قرار بگیرند.

علی‌رغم تفاوت حسابداری و حسابرسی ، این دو رشته مکمل یکدیگر هستند و می‌توانند از دانش حرفه‌ای یکدیگر برای پیشرفت کار خودشان کمک بگیرند. درست است که این دو رشته زمینه‌های تخصصی مشترکی دارند، اما می‌توان گفت که دامنه حسابرسی نسبت به حسابداری وسیع‌تر است و به مهارت‌های ارتباطی خاصی نیاز دارد. یکی از شرایط لازم برای حسابرسان داشتن صداقت، استقلال و همچنین حفظ اطلاعات محرمانه یک شرکت است.